SERVATA SALVS na awersie, A-T z boków tarczy herbowej.
Awers: trzyliterowy monogram króla Jana Kazimierza ICR
DAT PRETIVM SERVATA SALVS POTIORQ METALLO EST
Rewers: czteropolowa tarcza z Orłem, Pogonią i z herbem Wazów
MONETA NOVA ARG REG POL
Moneta zawdzięczająca swoją nazwę pochodzącemu z Dolnej Saksonii, mincerzowi - Andrzejowi Tymfowi. Jego przybycie do Polski zbiegło się w czasie z reformą monetarną w Rzeczpospolitej. Tymf początkowo administrował mennicami we Wschowie i Poznaniu, gdzie wybijał duże ilości monet srebrnych. Dla odróżnienia wyrobów z obu mennic na monetach wschowskich, oznaczonych literami MW wybijał popiersie królewskie w laurze, a na poznańskich, oznaczonych własnymi inicjałami AT – popiersie króla w koronie. W czasie potopu szwedzkiego, Tymf został zmuszony do zamknięcia w 1655 roku mennicy wschowskiej. Ukrywający się w tym czasie na Śląsku, król Jan Kazimierz bardzo potrzebował pieniędzy na cele wojenne i w związku z tym sprowadził Tymfa do Opola nakazując mu ukończenie budowy mennicy opolskiej. Efektem tego w 1657 Tymf rozpoczął bicie nowych śląskich monet pod stemplem polskim. 5 lipca 1659 roku Andrzej Tymf, otrzymał nominację na generalnego wardajna (kontrolera) wszystkich mennic koronnych i tym samym został przełożonym swojego największego rywala Tytusa Liwiusza Boratiniego. W ciągu 8 lat pełnienia tejże funkcji Tymf zgromadził bardzo pokaźny majątek. Rok później na rozkaz podskarbiego przejął mennice poznańską, a wkrótce w jego zarząd (za pośrednictwem brata Tomasza) przeszła też mennica w Bydgoszczy. Za swoje zasługi dla korony otrzymał też starostwo piaseczyńskie pod Warszawą. Dowodem ogromnych wpływów Tymfa i jego dotarcia na szczyt, była umowa z 5 maja 1662 roku, oddająca mu w dzierżawę wszystkie mennice koronne. Dzięki tej umowie Tymf stał się prawdziwym hegemonem finansowym w Polsce pod rządami króla Jana Kazimierza. Targana licznymi wojnami Rzeczpospolita potrzebowała szybko dużej gotówki na armię i pokrycie kosztów zaciężnych żołnierzy. Tymf zaproponował więc: „srebrną monetę w niższej cenie bić, a wyższej wydawać”. Pomysł naturalnie spodobał się królowi i Tymf został upoważniony do bicia na masową skalę złotówek o obniżonej wartości. W latach 1663–1666, Tymf wypuścił złotówki o łącznej wartości ponad 6 milionów (ponad dwukrotność dochodu skarbu państwa). Złotówki te nominalnie miały wartość 30 groszy, a w rzeczywistości dzięki niskiej zawartości srebra warte były najwyżej 10–15 groszy za sztukę. Monety nosiły charakterystyczny napis „DAT PRAETIVM SERVATA SALVS POTIORQVE METALLO EST” („Ocalenie ojczyzny daje tu cenę i lepsze jest od kruszcu”). Tymfy wraz z boratynkami stały się symbolem upadku gospodarczego Rzeczpospolitej.
