Najwyższej rzadkości numizmat, donatywa trzydukatowa miasta Torunia.
Odmiana z napisem POLON w tytulaturze króla.
W okresie panowania króla Jana II Kazimierza, mennica toruńska emitowała donatywy trzykrotnie. Pierwsza emisja została wybita z okazji koronacji króla w 1649 roku. Druga w 1655 roku, ale przerwał ją Potop szwedzki, który w grudniu tego samego roku zajął Toruń. Po trzyletniej okupacji miasta, w grudniu 1658 roku, miasto zostało odzyskane, a 1 stycznia 1659 roku osobiście wkroczył do niego sam król. W tymże roku wznowiono umowę z mincmistrzem Hansem Dawidem Lauerem, a mennica ponownie zaczęła wybijać donatywy.
Donatywy z czasów Polski Królewskiej często pełniły rolę ozdobną. Oferowany egzemplarz z śladami noszenia, stąd z matowym połyskiem tła, ale detal ponadprzeciętny, bez istotnych wytarć i dobrze zarysowany po obu stronach. Powierzchnia z nierażącymi śladami gięcia. Dobra jakość bicia.
Numizmat znany raptem z kilku notowań na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat. Efektowny i niezwykle rzadki numizmat, który stanowić będzie o sile każdej kolekcji złotych monet okresu Polski Królewskiej. Niezaprzeczalnie jedna z najciekawszych pozycji naszej XIII Aukcji Premium.
Awers: popiersie króla w koronie i zbroi okrytej płaszczem, płaszcz spięty na ramieniu broszą, na piersi łańcuch Orderu Złotego Runa
IOAN•CAS•D•G•REX•POLON•& SVE•M•D•L•R•P•
Rewers: dwa anioły w obłokach, podtrzymujące tarcze miejską, poniżej panorama Torunia z charakterystycznymi budynkami i wieżami, widziana od strony zamku Dybowskiego, z widoczną Wyspą Bazarową i Mostem Pruskim, na łące przy zamku data i inicjały 16HL59
EX AVRO•SOLIDO•CIVIT:THORVNENS:FIERI F:
Złoto, średnica 34 mm, waga 9.96 g
Reforma monetarna Jana Kazimierza z roku 1650 objęła również mennictwo złote. Standard dukata polskiego został zaprojektowany na wzór dukata imperialnego, bitego z grzywny kolońskiej (a nie krakowskiej). W związku z tym, w porównaniu z tradycyjnym standardem z czasów Zygmunta Starego dukaty Jana Kazimierza stały się nieco lżejsze, posiadały jednak nieznacznie lepszą próbę złota. Były bite ze złota próby 23 i 2/3, ich waga powinna wynosić 3,4897 g, a zawartość czystego kruszcu – 3,4412 g. Dla porównania, dukaty bite wg ordynacji Zygmunta Starego z roku 1528 zawierały 3,4565 g czystego złota.
W roku 1649 oprócz normalnych dukatów mennica krakowska wybiła złote żetony koronacyjne odpowiadające wagą dukatom i dwudukatom (wg tradycyjnej stopy). Mennice koronne bijące złote monety Jana Kazimierza po uchwaleniu ordynacji 1650 roku to: Wschowa, Poznań, Bydgoszcz, Kraków i Lwów. Do złotych monet emitowanych przez mennice koronne należały: półdukaty, dukaty, półtoradukaty, dwudukaty, półportugały, monety 7-dukatowe, 8-dukatowe i portugały.
W czasie potopu szwedzkiego Kraków wraz z mennicą koronną znalazł się w rękach Szwedów (1655-1658). W tym okresie – wbrew decyzji Karola Gustawa – bito w Krakowie złote monety z imieniem i wizerunkiem Jana Kazimierza. Były one zgodne z ordynacją 1650 roku. W grupie złotych monet koronnych Jana Kazimierza wyróżniają się dwudukaty i półtoradukaty bite w mennicy poznańskiej za czasów zarządu Mikołaja Gilli w roku 1661. Miały one zaniżoną próbę złota (22 karaty i 6 granów) oraz rysunek niezgodny z ordynacją 1650 roku. Na części odmian zamiast tradycyjnego napisu: MONETA AUREA REGNI POLONIAE, Mikołaj Gilli umieścił sentencje: ARCUS FORTIUM CONTRITUS EST (półtoradukat i pierwszy typ dwudukatówek) oraz NON EST FORTIS SICUL DEUS NOSTER (drugi typ). Ponadto, zamiast herbów Polski i Litwy na monetach został umieszczony jedynie polski orzeł. Spośród złotych emisji koronnych wyróżniają się również półdukaty, bite w mennicy krakowskiej w latach 1660-1662. Ich rysunek do złudzenia przypomina miedziane szelągi emitowane w mennicy krakowskiej w latach 1659-1661. Jedyna różnica to napis (zamiast „SOLID” – „MON AVREA”). Znane są też monety srebrne wybite stemplami półdukatów. Inne z kolei monety należące do złotego mennictwa Jana Kazimierza to odbitki ortów koronnych w złocie o wadze 2 dukatów (Kraków, Poznań). Mennice koronne w omawianym okresie emitowały również donatywy – wielokrotności dukata posiadające cechy medalu.
Złote mennictwo litewskie Jana Kazimierza nie było tak bogate jak koronne. W roku 1664, pod naciskiem nieopłacanego wojska, mennica wileńska rozpoczęła bicie półdukatów (1664 i 1665), spośród których odmiany rocznika 1665 były bardzo podobne do miedzianych szelągów litewskich. W roku 1666 w Wilnie wyemitowano złote monety o wartości jednego dukata.
Niezwykle bogate było złote mennictwo miejskie Jana Kazimierza (Gdańsk, Toruń, Elbląg). W Elblągu początkowo bito dukaty, w latach 1656-1659 miasto znalazło się pod okupacją szwedzką. Mennica elbląska biła w tym okresie dukaty i wielodukaty z portretem i imieniem króla Szwecji Karola Gustawa (również w formie klipy). Mennica gdańska emitowała dukaty, półtoradukaty, dwudukaty oraz donatywy. W Toruniu bito dukaty, dwudukaty i donatywy. Donatywy czasu panowania Jana Kazimierza charakteryzowały się znakomitym poziomem artystycznym. Do ich opracowania zatrudniani byli najwybitniejsi artyści epoki.
