Unikalna odznaka Wielkopolska Matkom Poległych.
Została ustanowiona, na wniosek gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, dekretem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu 22 kwietnia 1919 roku.
Uznawana jest za pierwsze wyróżnienie Powstania Wielkopolskiego, którego pomysłodawcą i orędownikiem był dowódca tego narodowego zrywu gen. Józef Dowbor-Muśnicki.
Nadawano je matkom żołnierzy, które straciły swych synów w tym powstaniu. Przysługiwała ona wyłącznie im i nie mogła być dziedziczona. Samą odznakę wykonano ze srebra ofiarowanego przez Wielkopolan na potrzeby powstańczego wojska, które go część (szczególnie monety zaborcze) generał przekazał na potrzeby wykonania odznaki. Nadano je 1 grudnia 1919 roku wraz z dyplomem, na tzw. ,,krzyż pamiątkowy”, na którym wymienione personalia matki oraz informacje o jej poległym synu. Podawano też numer dyplomu odpowiadający numerowi odznaki.
Odznaka wzorowana jest na Krzyżu Orderu Wojskowego Virtuti Militari, na rewersie nr 295 (grawerowany), dwuczęściowa, srebro, emalia.
Szacowany nakład odznaki ok. 1500 szt. (jednak bardzo rzadko występuje na rynku kolekcjonerskim).
Jej wykonanie przypisywane jest grawerowi poznańskiemu Stefanowi Zygmaniakowi. Biorąc jednak pod uwagę różnice w detalach zachowanych odznak, mogli je wykonywać różni grawerzy.
Na rewersie bardzo dobrze zachowane zapięcie na igłę.
Wymiary 33 x 33 mm
Odznaka z piękną patyną, stan bardzo dobry minus – ubytki czarnej emalii w obwódce - lekkie ślady noszenia.
Literatura: J. Łuczak, Powstańcze wyróżnienia: Ojczyzna swoim bohaterom, [w:] zeszyt 6 90. rocznicy wybuchu Powstania Wielkopolskiego, Gazeta Wyborcza (dodatek), 2008; K. Filipow, Zasłudze Rzeczpospolitej. Ordery, odznaczenia, odznaki pamiątkowe i honorowe II Rzeczpospolitej 1919-1939, Warszawa 2019
